ដើម្បីជៀសវាងការឈ្លានពានតាមព្រំដែនទៅជាសង្គ្រាមពេញលេញ និងការមើលងាយបន្តពីប្រទេសថៃមកលើប្រទេសកម្ពុជានោះ កម្ពុជាគួរផ្តោតលើយុទ្ធសាស្ត្រសន្តិភាព ការពារអធិបតេយ្យភាព និងការអភិវឌ្ឍខ្លួនឯង។ នេះជាការលើកឡើងរបស់បណ្ឌិត ស៊ឺន សំ សាស្រ្តាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។
ជាយោបល់ខ្លះៗ លោក បណ្ឌិត ស៊ឺន សំ បានបែងចែកជាផ្នែកៗសម្រាប់ងាយយល់ រួមមាន៖
១. ការពារអធិបតេយ្យភាពតាមផ្លូវច្បាប់និងការទូត (ផ្តោតលើការទប់ស្កាត់ការឈ្លានពាន)បន្តប្រើប្រាស់តុលាកាអន្តរជាតិ (ICJ) និង UN៖ កម្ពុជាបានទទួលជ័យជំនះពី ICJ ក្នុងអតីតកាល ដូច្នេះត្រូវបន្តដាក់ពាក្យបណ្តឹងដើម្បីកំណត់ព្រំដែនច្បាស់លាស់នៅតំបន់ផ្សេងទៀត ដែលពាក់ព័ន្ធជាមួយនឹងប្រទេសថៃ។ ក្នុងពេលតែមួយ កម្ពុជាគួរប្រើក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ UN ដើម្បីលាងសម្អាតការចោទប្រកាន់ពីថៃ (ដូចជាការប្រើមីនថ្មី ឬការដាក់ទាហាន)។ នេះនឹងធ្វើឱ្យថៃមិនអាចឈ្លានពានដោយសារការសង្ស័យពីសហគមន៍អន្តរជាតិ។
២. ពង្រឹងសកម្មភាពក្នុងតំបន់ (ASEAN)៖ ទាមទារឱ្យម៉ាឡេស៊ី (ជាប្រធាន ASEAN) សម្របសម្រួលការចរចាពហុភាគី ដើម្បីបង្កើតតំបន់គ្មានអាវុធ (demilitarized zone) នៅតាមព្រំដែន។ ការចូលរួមពីចិន (ដែលមានឥទ្ធិពលលើថៃ) និងសហរដ្ឋអាមេរិក (ដែលបានជួយសម្របសម្រួលឱ្យមានបទឈប់បាញ់) អាចជួយកាត់បន្ថយតានតឹង។
៣. ការពារព្រំដែនដោយសន្តិវិធី៖ បង្កើនកងកម្លាំងព្រំដែនកម្ពុជា ដោយប្រើបច្ចេកវិទ្យា (ដូចជាខ្សែកាមេរ៉ា និងរ៉ាដា) ជាជាងការប៉ះទង្គិចផ្ទាល់ ដើម្បីជៀសវាងការចោទប្រកាន់ថាជាអ្នកបង្ករហេតុមុន ព្រោះថៃតែងប្រើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនានាដើម្បីចោទប្រកាន់កម្ពុជា។
៤. យុទ្ធសាស្ត្រសារព័ត័មាន៖ បង្កើតយន្តការទំនាក់ទំនងសារធារណៈ (PR) ដើម្បីបញ្ចេញរឿងពិតអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រ (ដូចជាការសម្រេច ICJ) និងផលប៉ះពាល់ដល់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា តាមវេទិកាអន្តរជាតិដូចជា BBC ឬ NYT។ នេះនឹងកែប្រែរូបភាព “ជនជាតិខ្សោយ” និងធ្វើឱ្យថៃត្រូវគោរពកម្ពុជាជាដៃគូស្មើភាព។
៥. ពង្រីកទំនាក់ទំនងវប្បធម៌៖ រៀបចំព្រឹត្តិការណ៍រួមគ្នាដូចជាទេសចរណ៍ប្រាសាទ (បើមានសន្តិភាព) ឬការផ្លាស់ប្តូរសិស្ស ដើម្បីកាត់បន្ថយអារម្មណ៍ជាតិនិយម។ ការមើលងាយញឹកញាប់កើតចេញពីការខ្វះការយល់ដឹង ដូច្នេះការបើកចំហរនេះអាចប្រែក្លាយទឹកចិត្តទៅជាការយល់ដឹងពីគ្នាទៅវិញទៅវិញបាន។ ជាការពិត ថៃមួយចំនួនមិនចូលចិត្តកម្ពុជាទេ ព្រោះគេសិក្សាប្រវត្តិសាស្ត្របែបថៃ ដែលមិនបានបង្ហាញការពិតនៃប្រវត្តិសាស្ត្រ។
៦. ការអភិវឌ្ឍខ្លួនឯងដើម្បីបង្កើនឥទ្ធិពលយូរអង្វែង (ពង្រឹងសេដ្ឋកិច្ចនិងកងទ័ព)៖ បន្តការវិនិយោគលើការអប់រំ បច្ចេកវិទ្យា និងការនាំចេញ (មិនពឹងថៃតែមួយ) ដើម្បីបង្កើន GDP និងកម្លាំងយោធាទំនើប។ ឧទាហរណ៍ ពង្រីកពាណិជ្ជកម្មជាមួយចិន និងវៀតណាម ដើម្បីកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់ពីការសងសឹករបស់ថៃ។
៧. ការអប់រំជាតិនិយមវិជ្ជមាន៖ បង្រៀនយុវជនអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាដោយមិនបង្កើតសត្រូវ ប៉ុន្តែផ្តោតលើការរួបរួមនិងការរីកចម្រើន។ នេះនឹងបង្កើតជម្រើសដែលមានទំនុកចិត្ត មិនមែនជាជនជាតិដែលងាយត្រូវគេមើលងាយ។
សរុបមក កម្ពុជាមិនគួរឆ្លើយតបដោយកំហឹង ប៉ុន្តែដោយភាពត្រឹមត្រូវ និងយុទ្ធសាស្ត្រ។ ការឈ្នះពិតប្រាកដមិនមែនជាការប្រយុទ្ធដោយអាវុធ ប៉ុន្តែជាការរក្សាសន្តិភាព និងការរីកចម្រើនរបស់ប្រទេសជាតិ។
